De Europese Unie heeft voorlopig besloten om af te zien van het scannen van berichtenapps zoals WhatsApp en Signal. Toch is de strijd om privacy nog niet gestreden.

Het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie heeft de plannen om apps te scannen, waaronder WhatsApp en Signal, voorlopig in de ijskast gezet. Het Chat Control 2-voorstel, dat gebruikersberichten wilde monitoren om kindermisbruik op te sporen, werd te controversieel bevonden.

Een geplande stemming op 20 juni werd geannuleerd toen duidelijk werd dat er niet genoeg steun was om het voorstel goed te keuren.

Matthew Nimerg, medeoprichter van Aleph Zero, een blockchainplatform met privacygerichte slimme contracten, noemde de wetgeving slecht doordacht.

“Hoewel het goed bedoeld is om illegale inhoud te bestrijden, ondermijnt dit voorstel de rechten van wetgetrouwe burgers. Spioneren op burgers in naam van veiligheid is nooit de oplossing,” aldus Nimerg.

Hij benadrukte dat de wetgeving eerder gewone gebruikers zou treffen dan criminelen.

“Technisch onderlegde criminelen kunnen gemakkelijk andere software gebruiken om de wet te omzeilen, terwijl goede burgers de dupe worden,” zei Nimerg.

Voorzichtige aanpassingen

Het chatcontrolevoorstel van de EU, voor het eerst voorgesteld in 2023, is sindsdien meerdere keren aangepast. Aanvankelijk wilde de EU toegang tot tekstberichten en audio, maar dit werd later beperkt tot afbeeldingen, video’s en URL’s die door AI worden gescand.

Gebruikers zouden toestemming moeten geven voor deze scans, maar critici vrezen dat zelfs afgezwakte wetgeving de deur opent naar verdere privacyschendingen.

Nimerg waarschuwde:

“Dit is het begin van een glibberig pad dat kan leiden tot verdere beperkingen op technologieën die cryptografie gebruiken, zoals gedecentraliseerde toepassingen op een blockchain.”

Hoewel het voorstel nog geen goedkeuring heeft gekregen in het parlement, is het niet uitgesloten dat het in een andere vorm terugkomt.

Patrick Breyer, privacyvoorvechter en lid van het Europees Parlement, stelde:

“Zonder de inzet en het verzet van talloze individuen en organisaties in Europa, zou de EU-regering vandaag hebben gekozen voor totalitaire chatcontrole en de digitale privacy van correspondentie hebben begraven.”

Lessen uit het VK

In oktober 2023 nam het VK de Online Safety Bill aan, een wet die privacyrechten beperkte in naam van kindbescherming. Deze wet probeerde echter ook andere vormen van misbruik en criminaliteit aan te pakken.

Nieuwe Britse regels brachten WhatsApp en Signal ertoe te dreigen het land te verlaten. De crisis werd afgewend toen de Britse minister van Kunst en Erfgoed verduidelijkte dat scannen alleen zou plaatsvinden wanneer het technisch haalbaar was, wat momenteel niet het geval is.

Mark Johnson van Big Brother Watch, een Britse burgerrechtenorganisatie, zei dat het nieuws dat de EU haar chatcontrolemaatregelen heeft stopgezet, welkom is.

“Hoewel deze plannen niet rechtstreeks op het VK van toepassing zijn, zou elke regel die massaal spioneren op berichtenapps toestaat, ook de privacy van Britten aantasten,” aldus Johnson.

Wat nu?

Johnson hoopt dat het VK zijn eigen privacybeperkende wetgeving zal heroverwegen. De vraag is nu wat de EU gaat doen met haar wetsvoorstel.

Breyer stelde dat alleen de rechterlijke macht de bevoegdheid zou moeten hebben om zoekopdrachten op berichtenapps te bevelen.

“Dit is de enige manier om te voorkomen dat een disproportioneel surveillancebevel faalt in de rechtbank en niets bereikt voor kinderen,” voegde hij toe.